Είναι σίγουρο πως ΔΕΝ είσαι
ελεύθερος. Ποτέ δεν ήσουν. Από μικρό παιδί, υπάκουες στην γονεική εξουσία, στην
συνέχεια εκτελούσες τις εντολές του καθηγητή για να σε ανταμείψει (ή να σε
τιμωρήσει αν ήσουν ανυπάκουος) ως εκγύμναση για την υπακοή στους κανόνες της
αγοράς εργασίας. Μεγαλύτερος είσαι υπόλογος στον εργοδότη σου ή ακόμη χειρότερα
διώκεσαι από τις τράπεζες για τα δάνεια που τόλμησες να πάρεις, είσαι δούλος
των πολιτικών που ψηφίζεις και της κάθε αυθεντίας που αποφασίζει για σένα χωρίς
εσένα.
Είναι το τίμημα του πολιτισμού
και το στήριγμα των κοινωνικών θεμελίων. Κάποιοι θα πουν πως “το πνεύμα είναι
πάντα ελεύθερο” κτλ και θα το δεχτώ με χαμόγελο και συγκατάβαση, καθώς συνεχώς
αναζητώ την ύπαρξη και ουσιαστική σημασία αυτής της φιλάρεσκης ελευθερίας.
Βέβαια μετά τα μεγάλα λόγια
καθένας από εμάς θα γύριζε στον μικρόκοσμό του, προσπαθώντας να βγάλει
περισσότερα χρήματα, αναζητώντας καλύτερη δουλειά, ψάχνοντας για τον ιδανικό
σύντροφο, αγοράζοντας τα δικά του “χρήσιμα πράγματα” για να γεμίσει τα ράφια
και τα ντουλάπια του, διασκεδάζοντας με τον δικό του “αυθεντικό” τρόπο.
Κάποιοι από εμάς θα θεωρούσαν
σε καλύτερη μοίρα τον εαυτό τους επειδή θα διάβαζαν, θα έβλεπαν συνεχώς
ταινίες, θα παρακολουθούσαν θέατρο και θα άκουγαν “ψαγμένες” μουσικές, ίσως και
να επισκέπτονταν καλλιτεχνικές εκθέσεις και πολιτιστικά δρώμενα. Έτσι θα υπήρχε
η ναρκωτική σιγουριά ότι έχουν/έχουμε εξασφαλίσει την ελευθερία σκέψης τους/μας
αφού συμμετείχαμε με σύνεση και έπαρση σε προκατασκευασμένα σενάρια που μας
κάνουν “πιο ψαγμένους” και διανοητικά ανώτερους. Θα καταναλώναμε κάψουλες
κουλτούρας.
Αγνοούμε ότι όλα όσα βλέπουμε
γύρω μας είναι στην πραγματικότητα αποτέλεσμα της μηχανής προβολής στο θέατρο
του νου μας, που προβάλλει εικόνες συνεχώς, ανάλογα με τις εμπειρίες, τις
πεποιθήσεις, τις ανάγκες, τα συναισθήματα, τις ελπίδες μας, τους φόβους μας και
περιέχει μια προστασία εγγραφής από το Χάος που δεν μπορούμε να διαχειριστούμε
όπως και να έχει.
Έτσι αναγκαζόμαστε να
διαλαλούμε πως είμαστε ελεύθεροι σε όλους, μήπως και το πιστέψουμε, ενώ άλλοι
σιωπούμε γιατί έχουμε την σιγουριά πως θα γελάσουν μαζί μας. Αυτό το τελευταίο
στοιχείο είναι το πιο επικίνδυνο, καθώς έτσι κλείνεται καθένας στο κουκούλι του
και μην μπορώντας να εκφραστεί καταλήγει να είναι αν-ελεύθερος, εντελώς το
αντίθετο δηλαδή απ’ ότι επιδίωκε.
Κάποιοι θα κατέληγαν να γίνουν
αφοριστές, χωρίς επιχειρήματα και στοιχεία, χωρίς στοχασμό, μόνο βράζοντας μες
στην άκρατη υποκειμενικότητα που δεν αγγίζει τίποτα και δεν καταγγέλλει τίποτα.
Κάποιοι άλλοι θα έβαζαν όρια στην Τέχνη, την Ηθική, τις Ιδέες, θα έφερναν την
Ελευθερία στα δικά τους μέτρα, θα την ξάπλωναν στο κρεβάτι του Προκρούστη για
να την κάνουν όμοια τους, δηλαδή μικρή, μίζερη και βολική.
Ελευθερία κατά παραγγελία
ανάλογα με τα δικά τους μικρά αριθμητικά κριτήρια.
Υπάρχουν κι εκείνοι που θα
βολευτούν στον καναπέ τους, θα κάνουν το τηλεκοντρόλ προέκταση του χεριού τους
και θα αποκτήσουν άποψη επί παντός επιστητού, επειδή τα ΜΜΕ τους ενημερώνουν
για τα πάντα χωρίς όμως οι ίδιοι να γνωρίζουν τίποτα ουσιαστικό. Αυτός που
ανήκει στην τελευταία ομάδα δεν χρειάζεται να έχει άποψη, ούτε να κοπιάσει γι’
αυτήν, αρκεί που του την σερβίρουν μασημένη, εθίζοντας τον στην μη-σκέψη.
Κανείς άνθρωπος δεν είναι
ελεύθερος χωρίς την συγκατάθεση της Ελευθερίας. Πόσοι από εμάς αξίζουν τα κάλλη
της Ελευθερίας; Σκέψου να υποστηρίξεις την ελευθερία στην καλλιτεχνική έκφραση,
το δικαίωμα στην σεξουαλική συμπεριφορά και επιλογή, τον αντιρατσισμό, να
εναντιωθείς στην εθνικιστική πολιτική του κράτους σου, να αντιταχθείς στην
λογοκρισία από τα blogs (το πιο ασήμαντο) μέχρι τον Τύπο. Αυτομάτως
ενεργοποιείς μηχανισμούς που είναι έτοιμοι να σε κάνουν να σκεφτείς αν θα
συμμορφωθείς συμμετέχοντας στην Λέσχη της Σιωπής, ή αν θα εξαφανιστείς.
Μηχανισμούς έτοιμους να σου κολλήσουν ετικέτα, ώστε να σε αποφέυγει το
“φιλήσυχο πλήθος” της λίγης άποψης, της λίγης αντίδρασης, των λίγων ονείρων,
του κοπαδιού που όλα τα έχει λίγα. Η ψευδο-ελευθερία εξαγοράζεται με το χρήμα,
απλά αποδεικνύεις μέσω του χρήματος το ποσοστό συμμετοχής σου στο Σύστημα κι
αυτομάτως είναι σαν να πληρώνεις λύτρα.
Θυμάμαι το ηρωικό λάβαρο
“Ελευθερία ή Θάνατος” και σκέφτομαι μήπως τελικά μόνο μετά θάνατον
εξασφαλίζουμε την ύψιστη ελευθερία. Το χρήμα, οι ρόλοι, οι απαιτήσεις από
ανθρώπους και καταστάσεις, η καθημερινότητα, η αντίληψη, οι θεσμοί είναι
παράγοντες που κάνουν ακόμη και την ειρωνική έννοια του “ελεύθερου χρόνου” να
μοιάζει ως μια διέξοδος, μια περίοδο χάριτος πριν επιστρέψεις στο κελί σου.
Όπως και οι διακοπές (που συνήθως συνδυάζονται με την αποκρουστική φράση “τα
μπάνια του λαού”) έτσι κι ο ελεύθερος χρόνος είναι μια παραχώρηση των ισχυρών
σε όλους τους δούλους ώστε να συνεχίσουν την εξασφάλιση της συναίνεσης τους.
Σίγουρα μερικοί διαβάζοντας
αυτές τις γραμμές θα σκεφτούν πως είναι πράγματι ελεύθεροι, πως όλο αυτό ήταν
ένα συνωμιοσοπαρανοικό παραλήρημα. Η αλήθεια είναι πως οι άνθρωποι φοβούνται
την Ελευθερία, δεν ξέρουν πως να την διαχειριστούν.
Προτιμούν να έχουν θέα από ένα
παράθυρο με κάγκελα σε μια παραλία από το να βρίσκονται έξω απ’ το κελί σε μια
έρημο και να χρειαστεί να την βαδίσουν. Δεν ξέρουμε τι σημαίνει Ελευθερία
πραγματικά, μόνο με ποιητική διάθεση μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε χωρίς να
γίνουμε βλάσφημοι.
Κάνουμε παντιέρα μας την
Ελευθερία για να δικαιολογήσουμε τις ασήμαντες πράξεις μας ή τα μεγάλα
εγκλήματα εις το όνομα του Κάτι. Οι περισσότεροι διψούν για Δύναμη, για επιβολή
απέναντι στον άλλον, για μετρήσιμη ύλη, για να κερδίσουν λίγο παραπάνω χώρο για
να επιβάλλουν το δικό τους δόγμα και να κατηγορήσουν αυτούς που δεν τους
προσκυνούν για “αμάθεια” και “άγνοια”. Παρατηρώ ανθρώπους να ψάχνουν
απελπισμένα την “Μεγάλη Αλήθεια”, αλλά εκείνη που ενισχύει τα πιστεύω τους.
Κατέληξα πως η Ελευθερία η
Απόλυτη, δεν υπάρχει, ποτέ δεν υπήρξε πραγματικά. Ο κόσμος είναι φτιαγμένος για
να επιβιώνουν οι δυνατοί (σε οποιαδήποτε τομέα) ακόμη κι αν αυτό είναι άδικο. Ο
Ηράκλειτος έλεγε ότι “ο πόλεμος είναι ο πατέρας των πάντων”. Ίσως τελικά ο
μόνος ελεύθερος άνθρωπος να είναι ο… πεθαμένος, ή ο τελευταίος που θα μείνει
πάνω στον κόσμο.
Επειδή λοιπόν δεν μπορούμε να
καυχηθούμε ή να μετρήσουμε με στατιστικές την Ελευθερία, αφού μας ξεφεύγει σαν
άνεμος μέσα απ’ τα χέρια, μπορούμε να εξασκήσουμε την συνείδηση μας, να
αναλάβουμε την ευθύνη του εαυτού μας και των πράξεων μας, να τιμήσουμε τις
επιλογές που κάνουμε και να αναλάβουμε το βάρος αυτής της ευθύνης. Να
γνωρίσουμε τι και γιατί είμαστε, γιατί κάνουμε κάποιες επιλογές έναντι άλλων
και να έχουμε το θάρρος να κοιτάμε τον εαυτό μας στον καθρέφτη.
Δε θέλουμε πολλά, θέλουμε απλώς
τα πάντα! Ελευθερία για πάντα!
